یارانه های پنهان و کور دولت کجا صرف می شود؟

هدف از پرداخت‌های انتقالی دولت‌ها به‌گروه‌های هدف تحت عنوان یارانه‌های نقدی- کالایی همیشه با هدف تقویت قدرت و توان خرید آن گروه از افراد جامعه است که در برابر تغییرات قیمتی بیشترین آسیب را می‌بینند.

اما همین پرداخت‌های انتقالی می‌تواند از مجاری مختلف مورد تهدید و آسیب قرار گیرد، به بیان ساده؛ سازوکاری که خود منجی یا راهبرد جبران قدرت خرید یا تقویت بنیه اقتصادی خانوارهای کم درآمد است، خود به مسأله‌ای آسیب زا برای اقتصاد دولت و اقتصاد خانوار تبدیل می‌شود.

نظام یارانه‌ای یک کشور می‌تواند، با کاهش ارزش پول ملی، افزایش قیمت کالا، تغییرات نرخ ارز و خدمات، کاهش درآمدهای ملی، تغییر در سیاست‌های اقتصادی دولتها دچار فرسایش شده و آثار نهادی، غایی و جبرانی که سیاستگذار در پی آن بوده، از میان برود.

یارانه محل اغتشاش و تبعیض و عدم تعادل می‌شود

افزون براین، برخی از اقتصادهای جهان نظیر ایران نظام یارانه‌ای چندگانه و چند وجهی دارند که در بستر و گذر زمان شکل گرفته و یارانه‌های پرداختی آن به اشکال متنوعی است که غالباً نه صرفاً به‌دلیل آثار تورمی، قیمتی وبودجه‌ای، بلکه به‌دلیل غیر هدفمندی‌اش یعنی عدم اصابت به گروه مخاطب، دچار فرسایش شده و مورد سؤال همگانی قرار می‌گیرد، به معنای دقیق، یارانه‌هایی که بایست در مسیر حمایت مالی از اقشار و خانوارهای کم درآمد توزیع شود و سپر تورمی باشد؛ محل اغتشاش و تبعیض و عدم تعادل می‌شود.

این مسأله در نظام یارانه‌های کشور در عمل اتفاق افتاده است و سطح انباشته شده تورم، اثر یارانه‌های نقدی، غیر نقدی و آشکار و پنهان را اسقاط کرده است.

یارانه پنهان دولت و اثرات زیانبار بودن آنها

یارانه‌ها در ایران به دو صورت پنهان و آشکار پرداخت می‌شود. قاطبه مردم، بخش آشکار آن که در بودجه سنواتی درج می‌شود و رقمی معادل 100 هزار میلیارد تومان است را ملاحظه می‌کنند، اما بخش پنهان یا غیر آشکار آن که بیش از987 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، آثار و تبعات زیانبارتری در حوزه توزیع ناعادلانه درآمدها دارد.

ایجاد فساد، گسترش قاچاق خروجی و ورودی، افزایش مصرف، کاهش بهره‌وری، هدرروی سرمایه‌های ملی، بی‌عدالتی، کسری بودجه روزافزون، آسیب‌پذیری اقتصاد ملی و ارسال سیگنال‌های قیمتی اشتباه به فعالان اقتصادی از جمله دلایل ناکارآمدی نظام پرداخت یارانه‌ در کشور است.

یارانه 8 میلیون خانوار ثروتمند حذف می شود

بنابراین هرگونه دستکاری چنین نظام پرداختی با طیف وسیعی از ذی مدخلان و ذی نفعان که طی سالیان سال شکل گرفته است، با آثار و تبعات متعددی روبه رو می‌شود.

حال دولت دوازدهم درگام اول اصلاح نظام یارانه‌ها با هدف تقویت قدرت اقتصادی 18 میلیون خانوار ایرانی تصمیم دارد، بخشی از نظام رانت زای یارانه‌های کشور را تغییر دهد.

به‌همین منظور، رئیس جمهور، حسن روحانی در سفر خویش به استان کرمان درهفته جاری، اعلام کرد که دولت دوازدهم تصمیم دارد به 18 میلیون خانوار ایرانی کمک‌های نقدی و کالایی اعطا کند.

در این طرح که جزئیات آن اعلام خواهد شد، حدود 8 میلیون خانوار ثروتمند ایرانی از قطاردریافت یارانه‌های نقدی پیاده شده و دیگر شام مجانی دریافت نمی‌کنند. این شروع یک اصلاح تاریخی و ضرورتی در نظام یارانه‌های کشور است، در واقع، بخشی از یارانه‌های پرداختی ماهانه که به‌صورت کور و غیر هدفمند به خانوارهای پردرآمد تخصیص می‌یابد از این بعد قطع و به گروه‌های هدف پرداخت خواهد شد. این اولین قدم دولت برای عدالت یارانه‌ای یا اصلاح در پرداخت یارانه‌های آشکار است.

طرحی که از ابتدا با پیش فرض‌های خطا اجرا شد و اقتصادی نبود و تغییر در آن با توجه به انتظارات و ذائقه شکل گرفته در جامعه اندکی با دشواری و پیچیدگی روبه رو خواهد شد. بنابراین به‌نظر می‌رسد که با شتاب در تعدیل گیرندگان ثروتمند یارانه نقدی طی هفته‌های آینده، یک جابه‌جایی یا تخصیص بهینه در پرداخت یارانه‌های نقدی صورت گیرد.

این اقدام اساسی دولت که غالباً با رویکرد اقتصادی-حمایتی صورت می‌گیرد، به زعم برخی از مخالفان ومنتقدان دولت طرحی سیاسی معرفی شده است، درحالی که دولت دوازدهم در این مقطع زمانی انگیزه‌ای جز اصلاح نظام اقتصادی کشور ندارد.