شرکت‌ها چگونه با بورس تامین مالی می کنند؟

بررسی ها نشان می‌دهد بسیاری از کشورهای صنعتی همچون آمریکا، بریتانیا و ژاپن دارای بازار سرمایه‌‌‌ای هستند که همپای رشد و توسعه اقتصادی تکامل و توسعه ‌یافته؛ امری که به نوبه خود، اثرات مثبتی بر رشد بلندمدت آنها به جای گذاشته است.

آزادسازی و گسترش بازارهای مالی، به‌خصوص بازار سرمایه، به‌عنوان منبعی برای تامین مالی بنگاه‌‌‌های اقتصادی، کار ویژه‌‌‌ای است که کشورهایی که راه توسعه را در پیش گرفته‌‌‌اند، در گذشته برای آن اقدام کرده‌‌‌اند.

شاید تنها تفاوتی که در میان اقتصادهای مختلف در این خصوص دیده می‌شود، شدت و عمق گسترش مالی است.

روش تامین مالی از طریق بورس

در مجموع، روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای تامین مالی به‌منظور تامین تجهیزات، سرمایه در گردش و امثال آن برای پروژه‌‌‌های صنعتی، معدنی، ساختمانی و… از طریق بازار سرمایه وجود دارد که از آن جمله می‌‌‌توان به ابزارهای مبتنی بر بدهی (اوراق بهادار اسلامی یا همان صکوک، اوراق مشارکت، گواهی سپرده مدت‌‌‌دار ویژه سرمایه‌گذاری، اوراق رهنی و…) و ابزارهای مبتنی بر سرمایه (افزایش سرمایه، شرکت‌های سهامی‌عام، صندوق‌های زمین و ساختمان برای تامین مالی بخش مسکن و صندوق‌های پروژه‌محور) اشاره کرد که به طور خلاصه می‌‌‌توان از نقش بازار بدهی، عرضه‌‌‌ اولیه سهام شرکت‌های تولیدی در بازار سرمایه و برخی روش‌های افزایش سرمایه سخن گفت که به تامین مالی بنگاه‌‌‌ اقتصادی کمک می‌کند. این کانال‌‌‌های تامین مالی در بازار سرمایه ایران چه وضعیتی دارند؟

تامین مالی از کانال عرضه اولیه

یکی از روش‌های تامین مالی سهامی برای شرکت‌هایی که به دنبال افزایش سرمایه اضافی هستند، استفاده از عرضه اولیه است. در صورتی که شرکت‌های تولیدمحور که هم از نظر مقیاس و هم از نظر نوع فعالیت از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار بوده و جذابیت بالایی نیز دارند، وارد جریان بازار سرمایه شوند، می‌‌‌توانند از طریق منابع حاصل از عرضه اولیه به توسعه فعالیت‌‌‌های تولیدی خود بپردازند. با این حال، هرسال خبرهایی در خصوص صف طولانی شرکت‌ها برای پذیرش در بازار سهام و موانعی که برای بورسی شدن آنها وجود دارد، شنیده می‌شود که چندان خوشایند نیست.

ضمن اینکه به اعتقاد کارشناسان، روش‌های کنونی عرضه‌‌‌های اولیه در بازار سهام، کمک چندانی به خود شرکت در راستای تامین مالی برای پیشبرد پروژه‌‌‌ها و طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای نمی‌‌‌کند. به عبارت دقیق‌‌‌تر به محض فروش سهام، منابع از اختیار شرکت خارج شده و در اختیار همان سهامدار عمده قرار می‌گیرد و از این رو عملا هیچ کمکی به خود شرکت نمی‌شود. به این ترتیب، به جای اینکه عرضه اولیه محلی برای تامین مالی شرکت‌های در شرف پذیرش یا تازه پذیرش‌شده باشد، زمینه فروش سهام از طرف سهامداران قبلی و خروج منابع را فراهم می‌کند. این در حالی است که به نظر می‌رسد در صورتی که عرضه اولیه سهام شرکت‌ها از طریق افزایش سرمایه صرف سهام انجام شود، می‌‌‌تواند منافع قابل‌توجهی برای شرکت‌ها ایجاد کند که طبیعتا صرف توسعه فعالیت‌‌‌های آن بنگاه اقتصادی و در نهایت اقتصاد کشور خواهد شد. با این حال، آن‌گونه که مشخص است، این نوع افزایش سرمایه برای شرکت‌هایی که پیش‌تر در بازار سهام پذیرفته شده‌‌‌اند نیز چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

افزایش سرمایه صرف سهام

اما صرف سهام تنها مختص شرکت‌هایی که تازه می‌‌‌خواهند راهی بازار سرمایه شوند، نیست و بورسی‌‌‌های قدیمی نیز می‌‌‌توانند از این روش برای تامین مالی پروژ‌‌‌ه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای خود بهره جویند.

افزایش سرمایه یکی از روش‌های مهم و مناسب تامین مالی برای بنگاه‌‌‌های فعال اقتصادی است. شرکت‌ها برای اینکه بتوانند فعالیت‌‌‌های خود را توسعه دهند، طرح‌‌‌های توسعه جدیدی را به مجموعه فعالیت خود اضافه کنند یا قدرت رقابت خود را حفظ کرده یا افزایش دهند، اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. البته برخی مواقع نیز این کار به ‌منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت صورت می‌گیرد.

در سال‌های اخیر بیشتر افزایش سرمایه‌‌‌ها در ایران از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها صورت گرفته که در واقع تورم را به حساب سرمایه انتقال داده است.

در واقع این مدل از افزایش سرمایه چیزی به سرمایه شرکت‌ها افزوده نمی‌‌‌کند، اما در افزایش سرمایه به روش صرف سهام به‌‌‌جای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره‌‌‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار انجام می‌شود. منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام یعنی مابه‌‌‌التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام است.

مهم‌ترین مزیت این بحث در افزایش سرمایه، به‌کارگیری آن در ساختار مالی شرکت است. این نوع افزایش سرمایه برای شرکت‌هایی که به اصلاح ساختار سرمایه‌ نیاز دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای خود هستند، بسیار کارآمد است؛ هر چند آمارها از سهم کم این مدل کارآمد افزایش سرمایه در ایران حکایت دارد.

نویسنده: فاطمه اسماعیلی