باریجه Ferula gumosa Boiss

موارد مصرف باریجه

نام علمی گیاه: Ferula gummosa
اسم انگلیسی: Galbanum

اثرات درمانی باریجه

از قسمت های مختلف گیاه باریجه در طب سنتی جهت ترمیم زخم های پوستی، عفونت های پوستی،روماتیسم، کاهش تنش های روحی- روانی و تشنج استفاده می شود (1).گیاه باریجه نیروبخش و مقوی معده می باشد،و دارای اثرات شیرافزا، ضدعفونی کننده،مقوی رحم و ملین می باشد (5).همچنین این گیاه ضد نفخ،دارای اثر ضد اسپاسم،قاعده آور و مناسب برای درمان دل پیچه،التهاب دندان درد و مارگزیدگی (به صورت ضماد یا مرهم) می باشد (6).باریجه دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشد و به عنوان جمع آوری کننده ی رادیکال های آزاد عمل می کند (7).

مکانیسم اثر باریجه

آثارفارماکولوژیک و مکانیسم اثر: مونوترپن ها و سزکوئی ترپن های موجود در باریجه با اعمال اثرات مهاری بر روی آنزیم های متابولیسم کننده ی اسید آراشیدونیک و نیز آنزیم سنتزکننده ی نیتریک اکساید اثر خود را اعمال می کنند.با توجه به تحقیقات انجام شده در مورد اثر ترپن ها بر مهار سنتز پروستاگلاندین ها و مهار التهاب و نیز با توجه به اثبات وجود ترپن ها و سزکوئی ترپن ها در گیاهان جنس Ferula به نظر می رسد شیرابه ی باریجه با دو مکانیسم احتمالی،درد را در فاز مزمن تست فرمالین کاهش می دهد.و مکانیسم دیگر از طریق اثر مهاری بر فاز حاد (مشابه اوپیوئیدها) می باشد (8،9).نتایج تحقیقات نشان داده است که میوه ی باریجه دارای فعالیت ضدمیکروبی بر روی باکتری های گرم مثبت و گرم منفی و دارای فعالیت ضد قارچی می باشد.که این اثرات مربوط به ترکیبات آلفاپینن و بتاپینن می باشد.همچنین آلفاپینن دارای خواص اسپاسمولیتیک و قرمز کنندگی پوست بوده و بتاپینن دارای اثرات ضدالتهابی و ضد ترشحی بوده و دارای خواص آنتی بیوتیک بر روی باکتری های اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس می باشد (10).ترکیبات ضد سرطانی مؤثری از گیاه باریجه جداسازی شده که از آن جمله می توان به کومارین ها،فنول ها و فلاونوئیدها اشاره کرد.تحقیقات نشان داده است که فعالیت همولیتیک باریجه به علت وجود فنول ها و فلاونوئیدهای موجود در این گیاه می باشد (11).مطالعات صورت گرفته بر روی گیاه باریجه،اهمیت فعالیت بیولوژیکی ترکیبات ترپنی آن را نشان می دهد که به نظر می رسد پتانسیل بالایی در اتصال به رادیکال های آزاد اکسیژن و ترکیبات هیدروکربنی دارد (12).

تحقیقات نشان می دهد که تجویز اسانس باریجه نه تنها در جنین موش صحرایی تراتوژن نبوده،بلکه ناهنجاری شکاف کام ناشی از کافئین را نیز کاهش می دهد (13).همچنین اسانس باریجه ناهنجاری های بافت جفت ناشی از سیکلوفسفامید را کاهش می دهد که احتمالا باریجه با اثرات آنتی اکسیدانی خود می تواند از جفت در برابر آسیب های هیستومورفولوژیکی ناشی از سیکلوفسفامید تا حدودی محافظت کند (14).اخیرا در یک مطالعه تأثیر عصاره ی استونی بذر این گیاه در کاهش تشنج های دوره ای در موش های آزمایشگاهی اثبات شده است (15).در مطالعه ی دیگری تأثیر فرکشن کلروفرمی این گیاه بر کاهش وابستگی به مورفین از طریق اتصال به گیرنده های مورفین در رت های صحرایی گزارش شد (16).الگوی تأثیر عصاره ی گیاه باریجه بر روند تکثیر و تمایز سلول های بنیادی مغز استخوان انسانی را می توان به وجود فیتواستروژن های مختلف در این عصاره ی گیاه نسبت داد (17).مطالعاتی که اخیرا بر فایتواستروژن های استخراج شده از باریجه و سایر گونه های این جنس انجام شده است،منجر به استخراج ترکیباتی با خاصیت استروژنی قوی شدند (18).در مطالعه ای تأثیر مثبت مونوترپنوئید استخراج شده از ریشه ی گیاهان Ferula بر تراکم توده ی استخوانی در رت های اووارکتومی شده،اثبات شده است (19).در یک پژوهش دیگر بر روی تأثیر خواص استروژنی ترپنوئید استرهای استخراج شده از جنس Ferula بر روی رحم موش ها انجام دادند،با توجه به نتایج،بیشترین تأثیر استروژنی مربوط به مونوترپن های فروتنین،تفریدین و سزکوئی ترپن های شیمگین و شیمگانیدین بود (20).

فارماکوکینتیک باریجه

ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه: ترکیب شیمیایی باریجه از 6 درصد روغن فرار،67 درصد رزین،19 درصد صمغ و 8 درصد ناخالصی تشکیل شده است.روغن فرار این گیاه عمدتا از هیدروکربن های ترپنی تشکیل شده است (1).گیاه باریجه به دلیل داشتن ترکیبات ترپنوئیدی،کومارین،استرهای عطری،اسیدها و الکل های ترپنی بسیار کاربرد دارد (2).عصاره ی دانه ی باریجه حاوی 80 درصد مونوترپن ها،آلفاپینن و بتاپینن است.که دو ترکیب اصلی در اسانس باریجه های ایران می باشند (3).الئوگم این گیاه دارای 5-3 درصد اسانس،75-50 درصد رزین،40-20 درصد مواد صمغی،10-1 درصد رطوبت و مواد معدنی است.سایر ترکیبات موجود در باریجه شامل بتامیرسن،پاراسیمن،لیمونن،هیدروکربن های مونوترپنی و آزولون ها است (4).

هشدار ها باریجه

احتیاط مصرف در این گیاه: باریجه گیاهی گرم و خشک است و در فصول و مناطق گرم توصیه نمی شود.تاکنون منع مصرفی برای این گیاه مشاهده نشده است.اما بهتر است قبل از مصرف بویژه در زنان باردار با پزشک مشورت شود