گزارشی از سخنرانی دکتر علی مهرپور در ایران اکسپو ۲۰۲۳

نمایشگاه بین المللی تهران اردیبهشت ماه میزبان بزرگترین رویداد تجاری سال کشور تحت عنوان ایران اکسپو ۲۰۲۳ بود. در این نمایشگاه که با محوریت توانمندی های صادراتی ایران برگزار شده بود تجار بیش از ۷۰ کشور حضور داشتند.

در طول سه روز برپایی این نمایشگاه، چند سخنرانی پیرامون تجارت بین الملل کشور با کشورهای همسایه صورت گرفت که در روز اختتامیه، محور این سخنرانی تجارت ایران و روسیه بود.

دکتر علی مهرپور لشکناری تحلیلگر مسائل بین الملل سخنران روز آخر این مراسم در غرفه شستا بود و پیرامون تجارت ایران و روسیه سخنانی را ایراد کرد.

این سخنان که با استقبال بسیار زیاد تجار ایران و روسیه همراه بود متاسفانه در بحبوحه اخبار به حاشیه رفت و رسانه ها آن طور که باید به آن نپرداختند.

اما اهمیت سخنرانی روز پایانی ایران اکسپو ۲۰۲۳ چه بود؟

همانطور که می دانید کریدور شمال جنوب در حال تکمیل است و قرار است اقتصاد روسیه و سایر کشورهای اروپای شرقی را به هند، چین و کشورهای آسیای جنوبی و شرقی متصل سازد. نقش ایران در این میان یک نقش کلیدی ست که می تواند به دلیل قرار گرفتن در مسیر این کریدور از مراودات اقتصادی و تجاری بزرگان اقتصاد جهان منتفع شود و سخنان دکتر علی مهرپور لشکناری دقیقا در همین زمینه ایراد شده بود.

وی با اشاره به قرارداد تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۹ عنوان کرد جمهوری اسلامی ایران پیرو این قرارداد توانسته است به انجام معاملات با بهره گیری از تعرفه ترجیحی بر روی بیش از ۸۰۰ کالا با پنج کشور عضو این اتحادیه بپردازد که از این تعداد حدود ۵۰۰ کالا، کالاهای صادراتی از ایران می باشند.

به گفته مهرپور لشکناری، با توجه به اینکه واردات ایران از کشورهای اتحادیه اوراسیا عموما غلات بوده و بیش از نیمی از صادرات ایران محصولات کشاورزی است، نقش ویژه استان های شمالی علاوه بر صادرات و ترانزیت در تامین کالای صادراتی نیز بسیار پررنگ خواهد بود که این یک فرصت ویژه برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان های شمالی و صادرات به اتحادیه اوراسیا می باشد.

ایران با ۱۵ کشور همسایه است، ۱۶ استان ایران استان مرزی محسوب می شوند، ۹ منطقه آزاد تجاری و ۳۴ منطقه ویژه اقتصادی در ایران وجود دارد. همچنین ایران از بنادر دارای استاندارد و خطوط سراسری ریلی برخوردار است که بهره بری از این مناطق را آسان خواهد کرد. این تحلیلگر مسائل بین الملل این مسائل را دلیلی بر پتانسیل بسیار بالای ایران جهت صادرات مجدد محصولات اتحادیه اوراسیا به سایر کشورها عنوان کرد و دسترسی ایران به بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس را مهمترین شاخصه ترانزیتی کشورمان دانست.

وی در ادامه به شش مسیر ورود و خروج کریدور شمال جنوب در داخل ایران اشاره کرد :

الف – مسیر ریلی آسیای مرکزی که توسط راه آهن سرخس تِجِن که به راه آهن فعال آسیای مرکزی متصل است صورت میگیرد. بهره گیری از این مسیر به هم افزایی تجاری با کریدور یک کمربند یک جاده منجر خواهد شد. ضمنا قزاقستان، قرقیزستان و روسیه که در این مسیر قرار دارند در اتحادیه اوراسیا نیز قرار دارند و با ایران قرارداد ترجیحی امضاء کرده اند. ضمن آنکه اکثر کشورهای واقع در این مسیر عضو پیمان شانگهای نیز هستند که تجارت ایران با آنها را آسان خواهد کرد.

ب – بندر عباس که از مسیر دریایی به دریای عرب و اقیانوس هند متصل و از طریق راه ترانزیتی ریلی و زمینی به شمال کشور می پیوندند.

ج – مسیر شرق کاسپین که توسط مسیر ریلی از قزاقستان به ترکمنستان رسیده و سپس وارد استان گلستان می شود.

د – مسیر غرب کاسپین که توسط مسیر ریلی جمهوری آذربایجان، ایران را به روسیه متصل می کند.

ه – مسیر ترانزیت زمینی ارمنستان که ایران را به واسطه مسیر ترانزیتی شمال به جنوب داخلی ارمنستان به گرجستان و سپس روسیه متصل می کند. با توجه به عضویت ارمنستان در اتحادیه اوراسیا و روابط حسنه ایران با گرجستان، این مسیر در صورت تحقق میتواند به یکی از مسیرهای اصلی کریدور شمال جنوب تبدیل شود.

و – مسیر دریای کاسپین که بندر استراخان را به بنادر شمال کشور متصل می کند. این مسیر، تنها مسیر مستقیم میان ایران و روسیه محسوب می شود و به همین دلیل کمترین هزینه و بیشترین امنیت را در پی خواهد داشت.

مهرپور لشکناری مسیر دریای کاسپین را چنین تشریح کرد :

بنادر مهمی که در این مسیر مورد استفاده قرار خواهند گرفت به ترتیب از شرق به غرب عبارتند از بندر امیرآباد بهشهر واقع در منطقه ویژه اقتصادی، چهارمین بندر بزرگ کشور پس از شهید رجایی هرمزگان، امام خمینی ماهشهر و قشم و بزرگترین بندر شمال کشور و تنها بندر شمالی متصل به شبکه ریلی سراسری.

بندر نوشهر واقع در منطقه ویژه اقتصادی، نزدیکترین بندر به پایتخت ایران و مجهز به خطوط هوایی که به زودی خط ترانزیت زمینی آن که بزرگراه سراسری شمال به جنوب است تکمیل خواهد شد.

بندر انزلی واقع در منطقه آزاد اقتصادی، فعالترین بندر شمال کشور که به زودی به شبکه ریلی کشور متصل خواهد شد.

نکته پایانی سخنان مهرپور لشکناری در ارتباط با مهمترین مسیر این کریدور بود که با استقبال ویژه حضار مواجه شد. نکاتی که باید توجه ویژه ای به آن شود. مهرپور لشکناری در این مورد گفت :

به اشتباه مهمترین مسیر را مسیر غرب کاسپین می نامند و در مواردی مسیر شرق کاسپین و آسیای مرکزی مهمترین مسیر نامیده می شود. مسئله اقتصاد از مسئله سیاست جدا نیست به همین دلیل باید مشخص کرد هدف از انتخاب مسیر سیاسی ست یا اقتصادی.

به طور مثال ممکن است سیاستگذاران کشور، تئوری وابستگی متقابل را در پیش بگیرند که به طور مصداقی در مسیر غرب کاسپین و در مورد کشور آذربایجان می تواند اعمال شود یا ممکن است سیاست بلوک سازی سیاسی از سوی ایران و روسیه در باب ارمنستان صورت پذیرد که در این صورت باید مسیر ترانزیت زمینی ارمنستان انتخاب شود.

اما اگر هدف سیاستگذاران صرفا اقتصادی باشد باید عنوان کرد که بهترین و مهمترین مسیر، مسیر کاسپین است زیرا دو کشور را بدون واسطه به هم متصل کرده و بنا بر انتخاب یکی از سه بندر بزرگ شمال کشور، می توان از ترانزیت زمینی، هوایی و ریلی استفاده نمود.

از مزایای این مسیر می توان به اتصال بندر امیرآباد به خط ریلی و اتصال بندر انزلی به خط ریلی در آینده نزدیک اشاره کرد. توجه داشته باشید که بندر اولیا در روسیه نیز به خط ریلی سراسری این کشور متصل است. مزیت دیگر، وجود دو بزرگراه تهران – قزوین – رشت و تهران – شمال می باشد که متصل کننده دو بندر نوشهر و انزلی به مسیر ترانزیت زمینی کشور می باشند.

خط دریایی رو-رو میان آستاراخان، اولیا و بندر نوشهر هم اکنون دایر است و به همین دلیل این مسیر به عنوان یکی از بزرگترین مسیرهای ترکیبی ریلی – دریایی – زمینی متصل کننده اقتصاد ایران و روسیه، میتواند نقشی کلیدی در تجارت ایران و روسیه و به تبع آن منفعت اقتصادی و ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران از کریدور شمال جنوب داشته باشد.

تاکید ویژه مهرپور لشکناری بر بندر نوشهر به عنوان مهمترین مسیر ترانزیتی کریدور شمال جنوب موجب پرسش های متعدد حضار پس از پایان جلسه سخنرانی اختتامیه در غرفه شستا شد. سخنانی بسیار مهم و کلیدی ای که باید مورد توجه ویژه فعالین اقتصادی کشور قرار گیرد.