اعتیاد و ترک اعتیاد چیست؟

ترک اعتیاد

ترک اعتیاد به معنای دوری از مصرف مواد مخدر و محرک‌های طبیعی و صنعتی، و همچنین الکل است. روش‌های گوناگونی برای ترک مواد مخدر وجود دارد که همۀ آن‌ها نقطۀ مشترکی دارند. نقطۀ اشتراک این روش‌ها خودداری از مصرف مواد تا زمانی است که فرد وابستگی جسمی و روانی خود را به ماده مخدر یا محرک از دست بدهد.

تنها پس‌از این زمان است که فرد می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد؛ اگرچه ممکن است تمایل کم‌رنگی به مصرف مواد تا پایان عمر در وجود او باقی بماند. یکی از مهم‌ترین عوامل در ترک موفقیت‌آمیز هرگونه ماده اعتیادآور پشتیبانی افراد خانواده و درمانگرهای حرفه‌ای از معتادان است. این همراهی نقش پررنگی در ترک مواد و بازگشت نکردن دوباره افراد به دوران اعتیاد دارد.

با ما همراه باشید تا به بررسی اعتیاد و روند ترک و درمان آن بپردازیم.

اعتیاد چیست؟

اعتیاد نوعی وابستگی انسان به مصرف مواد اعتیادآور است. این وابستگی آرامش، نشاط و گاهی هم تحریک فرد را برای مدت کوتاهی به دنبال دارد؛ اما پس از گذشت زمان خاصی از مصرف ماده اعتیادآور، اثرهای آن هم از بین می‌رود و فرد دوباره در جست‌وجوی یافتن ماده مصرفی و مصرف دوباره آن برمی‌آید. این وابستگی پس از مدتی که از مصرف مواد می‌گذرد، همیشگی می‌شود و فرد نه‌تنها از نظر جسمی، بلکه از نظر روحی هم به آن وابسته می‌شود.

متأسفانه مصرف ماده مخدر در درازای زمان افزایش پیدا می‌کند؛ چرا که بدن فرد معتاد دیگر با مقدار مصرف پیشین آرامش نمی‌یابد. بیشترین موادی که اعتیاد افراد انسانی را در پی دارند، مواد مخدر صنعتی، سنتی، سیگار و نوشیدنی‌های الکلی هستند. البته دیده شده برخی افراد به مواد دیگری هم مانند بوی بنزین اعتیاد پیدا کرده‌اند. رفتارهای وسواسی نیز نوع دیگری از اعتیاد هستند.

اعتیاد در هر نوعی که باشد، مانع زندگی عادی و طبیعی فرد می‌شود. همچنین زندگی خانوادگی، اجتماعی، روابط شغلی و امور مالی انسان را دچار اختلال می‌کند. ترک اعتیاد می‌تواند این افراد را به زندگی طبیعی بازگرداند.

دلیل اعتیاد چیست؟

شاید برخی افراد ندانند که تنها نداشتن اراده باعث مصرف مواد مخدر و نوشیدن مشروب نمی‌شود؛ هرچند که ضعف اراده هم یکی از نتیجه‌های مصرف مواد بر روی مغز انسان است. مصرف مواد مخدر پیامدهایی بر روی مغز انسان دارد و دستگاه عصبی او را درگیر می‌کند. همین مسئله باعث ایجاد نوعی بیماری می‌شود که فرد کنترل رفتار خود را از دست می‌دهد و به تکرار مصرف ماده مخدر روی می‌آورد. به‌این‌ترتیب، ترک اعتیاد تنها مسئله‌ای جسمی نیست؛ بلکه روان فرد نیز باید در این روند درمان شود.

نشانه‌های اعتیاد

نشانه‌های گوناگونی خبر از اعتیاد فرد می‌دهد:

• تمایل شدید به مصرف مواد، نوشیدن مشروب یا انجام رفتارهای وسواسی.
• ناتوانی در کنترل مصرف ماده اعتیادآور.
• بالا رفتن تحمل بدن نسبت به مصرف مواد.
• بروز نشانه‌های نرسیدن مواد به بدن، در زمان مصرف نکردن ماده اعتیادآور.
• اختلال در فعالیت‌های معمول زندگی به‌دلیل اقدام به مصرف مواد یا انجام رفتارهای وسواسی.
• یبوست.
• گیجی، خواب‌آلودگی و درک نکردن درست موقعیت.
• اختلال در عملکرد جنسی.
• آب‌ریزش بینی.
• رعشه و تشنج.
• ضعف و نداشتن تعادل.
• از دست دادن هماهنگی اعضای بدن.
• مردمک‌های چشم سوزنی.
• چشم‌های قرمز.
• کاهش یک‌باره وزن.
• تغییر اشتها و عادت‌های خوراکی.
• نامنظم شدن الگوی خواب.
• لکه‌ها و زخم‌های پوستی.
• رعایت نکردن بهداشت فردی.

نشانه‌های جانبی اعتیاد

در کنار علائمی که گویای معتاد بودن فرد است، برخی نشانه‌های جانبی نیز می‌تواند بیانگر اعتیاد باشد:

• احساس وابستگی به مصرف مواد مخدر، به‌اندازه‌ای که فرد نتواند به کارهای معمول خود بپردازد.
• جواب ندادن مقدار مصرف قبلی و نیاز به مصرف مقدار بالاتر مواد یا مشروب تا فرد بتواند تأثیرات مشابه پیشین را دوباره تجربه کند.
• تمایل شدید به مصرف مواد، با کم‌رنگ شدن افکار و احساسات دیگر انسانی همراه می‌شود.
• هزینه کردن برای خرید مواد با هر روش و به هر قیمتی که ممکن است فرد را وادار به انجام روش‌های غیراخلاقی کند.
• انجام ندادن مسئولیت‌های شخصی، خانوادگی و اجتماعی یکی دیگر از پیامدهای جانبی اعتیاد است.
• تداوم مصرف مواد باوجود داشتن مشکلات جسمی و روانی را هم نباید نادیده بگیرید.
• متأسفانه اقدام به دزدی برای تهیه مواد هم امری معمول برای معتادانی است که بی‌پول می‌شوند.
• انجام رفتارهای پرخطر نشانه جانبی دیگر برای مصرف ماده مخدر است.
• اقدام برای حفظ منبع مواد مخدر به هر شکلی تا فرد به آرامش دست یابد را نباید نادیده بگیرید.
• صرف زمان زیاد برای تهیه و مصرف مواد نیز امری معمول و طبیعی برای معتادان است.
• اقدام‌های ناموفق برای ترک اعتیاد نیز یکی دیگر از نشانه‌های افراد معتاد است.
• تجربه نشانه‌های ترک مواد و مشروب در زمان فاصله افتادن بین مصرف مواد را هم باید به‌عنوان یکی دیگر از آثار جانبی اعتیاد نام ببریم.
• بی‌علاقه بودن نسبت به انواع فعالیت‌ها تأثیر دیگر مصرف مواد و الکل است.

چگونه اعتیاد به مواد مخدر را در نوجوانان تشخیص دهیم؟

نوجوانان در سنی هستند که ممکن است رفتارهای عصبی و پرخاش‌جویانه‌ای از آن‌ها دیده شود. در این زمان، بسیاری از خانواده‌ها نگران می‌شوند که مبادا دختران و پسرانشان به مواد مخدر آلوده شده باشند. دقت در برخی رفتارهای نوجوانان و جوانان می‌تواند دید شما را بازتر کند:

مشکلات درسی

برخی از دانش‌آموزان که به مصرف مواد مخدر رو می‌آورند، نسبت به درس و تحصیل بی‌علاقه می‌شوند. غیبت‌های آنان در مدرسه زیاد می‌شود و نمره‌های آن‌ها افت پیدا می‌کند. همچنین دیگر به فعالیت‌های مربوط به مدرسه اشتیاقی نشان نمی‌دهند.

بی‌علاقگی به کار

بی‌علاقگی به کار و غیبت از محل کار یکی از پیامدهای اعتیاد نوجوانانی است که کار می‌کنند. ترک اعتیاد سلامت را به این گروه از نوجوانان نیز بازمی‌گرداند.

افت سلامت جسمانی

قرمز شدن چشم‌ها و کم شدن وزن دو اثر دیگر مصرف مواد مخدر بر نوجوانان است. کمبود انرژی و علاقه نداشتن به هیچ‌گونه کار و فعالیتی از تأثیرات دیگر مصرف مواد مخدر است.

بی‌توجهی به ظاهر

بسیاری اوقات دیده می‌شود که نوجوانان و جوانانی که برای ظاهر، تیپ و لباس‌های خود اهمیت زیادی قائل بودند، دیگر به هیچ‌یک از این‌ها اهمیت نمی‌دهند. در واقع، دیگر آراستگی ظاهری برای فرد اهمیت زیادی ندارد. این نکته هم یکی دیگر از نشانه‌هایی است که ممکن است ربط به مصرف مواد مخدر داشته باشد.

تغییر رفتاری

گاهی اوقات خانواده‌ها تغییرهای رفتاری خاصی را در نوجوانانشان مشاهده می‌کنند. پنهان‌کاری، جلوگیری از وارد شدن دیگران به اتاقشان و تغییر روابط نوجوانان با افراد خانواده یکی دیگر از این رفتارهای مشکوک است.

مسائل مالی

نیاز مالی بیشتر بدون داشتن دلیل منطقی و افزایش روزافزون این تقاضاها از دیگر موارد مشکوک در روابط نوجوانان است. البته گم شدن پول افراد خانواده یا برخی وسایل خانه را هم باید جدی بگیرید.

انواع اعتیاد

1- اعتیاد جسمی یا اعتیاد به مواد و الکل

اعتیاد جسمی را همۀ مردم می‌شناسند. نوعی از اعتیاد که با مصرف ماده مخدر یا الکل همراه است. اعتیاد جسمی در اثر ورود ماده مخدر به بدن آغاز می‌شود. این ماده ممکن است از راه‌های مختلفی وارد بدن فرد شود. بیشترین معتادان جسمی در کشور ما از راه کشیدن و دود کردن مواد به آن وابسته شده‌اند. برخی نیز با تزریق عصاره ماده مخدر به بدنشان معتاد می‌شوند. بیشترین افرادی که برای ترک اعتیاد به مراکز گوناگون مراجعه می‌کنند، جزو این دو گروه هستند.

البته اعتیاد جسمی تنها وابستگی به مواد مخدر نیست. اگر نوشیدنی‌های الکلی نیز به‌صورت مرتب و در اندازه زیاد مصرف شوند، همین حالت را در افراد پدید می‌آورند. معتادان جسمی در زمان نرسیدن مواد به بدنشان دچار بی‌خوابی، درد بدن، بی‌قراری، اضطراب، تحریک‌پذیری بالا، افزایش حساسیت نسبت به درد جسمی، تهوع و استفراغ، آب‌ریزش چشم و برخی دیگر از نشانه‌ها می‌شوند.

2- اعتیاد روانی

اعتیاد روانی پیامد مصرف مواد مخدر و نوشیدن الکل است. مصرف مواد اعتیادآور سبب ترشح هورمون دوپامین در بدن انسان می‌شود. با توقف مصرف ماده مخدر مغز انسان به ترشح این هورمون نمی‌پردازد؛ در نتیجه، بدن فرد نسبت به نبود آن واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، مصرف ماده مخدر مت‌آمفتامین یا شیشه باعث افزایش ترشح این هورمون در مغز می‌شود. دوپامین حالتی از تحریک شدن، سرخوشی و حتی تمرکز در انسان پدید می‌آورد.

در زمان قطع مصرف شیشه، ترشح هورمون دوپامین در مغز کاهش می‌یابد و فرد دچار خواب‌آلودگی، افسردگی و نداشتن تمرکز می‌شود. متأسفانه اعتیاد روانی خطرناک‌تر و مخرب‌تر از اعتیاد جسمانی است. ترک اعتیاد روانی نیز مشکل‌تر است. معتادان روانی ممکن است حتی پس از گذشت مدت طولانی از ترک مواد، دوباره به سمت آن روی آورند. جالب است بدانید برخی از مواد مخدر و محرک اعتیاد جسمانی ندارند، درصورتی‌که همۀ آن‌ها اعتیاد روانی دارند.

3- اعتیاد رفتاری

اعتیاد روانی یا رفتاری نوع دیگری از اعتیاد است که فرد معتاد هیچ ماده خاصی مصرف نمی‌کند، اما به رفتار خاصی وابسته است. اعتیاد رفتاری ممکن است باعث آسیب دیدن بدن فرد شود. در واقع، فرد با این نوع رفتار مانند کندن موها، باعث آسیب زدن به بدن خود می‌شود. اعتیاد رفتاری انواع گوناگونی دارد و ترک اعتیاد رفتاری با روش‌های روان‌درمانی امکان‌پذیر است.

انواع اعتیاد رفتاری

• اعتیاد به برخی آزارهای جسمانی مانند جویدن ناخن، کندن مو و… .
• اعتیاد به پرخوری.
• اعتیاد به رابطه جنسی.
• اعتیاد به تماشای پورنوگرافی.
• اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی.
• اعتیاد به کار کردن.
• اعتیاد به خرید.
• اعتیاد به قمار.

علت وابستگی افراد به مواد مخدر

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، علت اصلی وابسته شدن افراد به مواد مخدر افزایش ترشح هورمون دوپامین در بدن افراد معتاد است. مواد شیمیایی و طبیعی مخدر بر روی مغز انسان تأثیر گذاشته و باعث افزایش ترشح هورمون دوپامین می‌شوند. این هورمون باعث ایجاد حس لذت و سرخوشی در انسان می‌شود. همین واکنش بدن باعث می‌شود تا بدن فرد پس از مدتی دوباره نیاز به این ماده پیدا کند. در نتیجه به سمت استفاده از مواد مخدر روی می‌آورد تا دوباره همان احساس لذت و شادی در او به وجود بیاید.

نرسیدن یا دیر رسیدن ماده محرک یا مخدر به بدن فرد معتاد کم شدن ترشح این هورمون را در بدن او به دنبال دارد. این موضوع باعث آشفتگی، اضطراب، از دست دادن کارایی، پرخاشگری و بسیاری رفتارهای نابهنجار دیگر در فرد می‌شود. درد بدن در زمان نرسیدن ماده مخدر هم یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد است. همۀ این‌ها دلایل کافی برای وابستگی فرد به ماده مخدر یا محرک است.

پیامدهای مصرف مواد مخدر بر سلامت انسان

مصرف انواع مواد و نوشیدنی‌های اعتیادآور تأثیرات مخربی بر سلامتی افراد می‌گذارد:

• زرد و پوسیده شدن دندان‌ها و التهاب مخاط دهان.
• کم شدن ترشح غده‌های بزاقی.
• کاهش قوای جسمانی و کم شدن وزن.
• کم شدن میل جنسی.
• عقیم شدن.
• اختلال در سیستم عصبی بدن.
• تنبلی کبد.
• آسیب به دستگاه گوارش و کلیه‌ها.
• التهاب تارهای صوتی.
• بالا رفتن امکان دچار شدن به بیماری‌های آسم، سل، تپش قلب، تنگی نفس و سرگیجه.
• خشکی پوست و شکنندگی ناخن‌ها.
• افزایش امکان ابتلا به انواع سرطان، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های خطرناک دیگر.
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و آسیب‌پذیر شدن در برابر بیماری‌ها.
• تپش غیرطبیعی قلب، رگ‌های آسیب‌دیده قلب و حملۀ قلبی.
• حالت تهوع و درد شکم و در نتیجه، کم‌اشتهایی.
• نارسایی کبد.
• تشنج، سکته مغزی، آشفتگی و آسیب مغزی.
• بیماری ریه.
• کم شدن حافظه، قدرت تمرکز و توانایی تصمیم‌گیری.

جهت مطالعه ادامه مطلب ترک اعتیاد چیست اینجاکلیک کنید.