عوامل اختلال یادگیری دانش آموزان چست و چه کنیم؟

نویسنده : سمانه تعلیم‌دهنده | ‌ کارشناس‌ارشد مشاوره توان‌بخشی

یکی از اصلی‌ترین دلایل افت و ضعف تحصیلی دانش‌آموزان، وجود یک یا چند اختلال در یادگیری آن‌هاست که می‌توان از آن‌ها به عنوان نابودگران ناشناخته دانش‌آموزان یاد کرد. به‌تازگی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی کشور گفته: «اختلال یادگیری شیوع بالایی در کشور دارد. طبق آخرین آمار قریب ۲۰ درصد دانش‌آموزان کشور دچار اختلال یادگیری هستند. دانش‌آموزی که دچار اختلال یادگیری شود در سایر کارکردهای شناختی هم دچار اختلال می‌شود، بسیاری از افرادی که دچار جرم و بزه می‌شوند، در زمان دانش آموزی دچار اختلالات شناختی بودند»(منبع خبر: ایسنا). در ادامه به چند سوال مهم درباره این اختلال پاسخ خواهیم داد.

اختلالی از اول دبستان تا پایان دانشگاه

در ابتدا لازم است بدانیم چه کسانی دارای اختلالات یادگیری هستند؟ افراد مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری در تمام سطوح و در تمام پایه‌های درسی از کلاس‌اول تا دانشگاه وجود دارند که در یک یا چند موضوع درسی با مشکل مواجه هستند. چنان چه والدین و مربیان در سال‌های اول کودکی آن‌ها را شناسایی کنند و درصدد درمان برآیند، مسیر آموزش را برای این عزیزان هموار خواهند کرد. به یاد داشته باشیم کودک دارای اختلال یادگیری ناتوان یا کم‌هوش نیست بلکه به دلایلی که در ادامه اشاره خواهد شد، در برخی مسائل دچار ضعف می‌شود که قابل درمان و رفع است.

اولین نشانه‌های کودکان مبتلا به این اختلال

جا انداختن حروف یا کلمات یا نقطه و سرکش یا علایم ریاضی در هنگام نوشتن تکالیف و دیکته یا حل مسائل ریاضی، خستگی زودهنگام در نوشتن تکالیف و درس‌خواندن، ناتوانی در خواندن حروف و کلمات و جملات، درک نکردن مفهوم مطلب خوانده‌شده، خیلی بدخط و ناخوانا نوشتن، نداشتن تمرکز، یکهو بی‌انگیزه شدن و … از ملموس‌ترین ویژگی‌های این افراد است. واضح‌ترین و اولین نشانه این کودکان ناتوانی در یادگیری است.

انواع اختلالات یادگیری

1- اختلال در ریاضی

2- اختلال در خواندن

3- اختلال در نوشتن (اختلال در دیکته، نارسا نویسی، قرینه‌نویسی و وارونه نویسی)

از اصلی‌ترین انواع اختلالات یادگیری است.

عوامل مبتلاشدن به اختلالات یادگیری

1- عوامل آموزشی که نقش معلم و محتوای درسی در این بخش بسیار موثر است.

2- عوامل محیطی مانند مشکل داشتن در تغذیه کافی، بهداشت، سلامتی، انگیزه ضعیف، توجه ناکافی و ضعف در انجام کار بر اثر گرسنگی، سرماخوردگی مزمن، مشکلات تنفسی، آلرژی‌ها، نداشتن رشد اجتماعی و عاطفی از جمله این عوامل هستند.

3- عوامل روانی هم مهم است. امکان دارد کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری در عملکردهای روانی پایه چون ادراک، حافظه و … اختلال داشته باشند.

4- عوامل فیزیولوژیکی مانند آسیب‌دیدگی مغزی شدید یا جزئی و صدمه وارد شده به دستگاه عصبی و مرکزی است.

5- عوامل ژنتیکی(ارثی) و عوامل بیوشیمیایی مثل هایپوگلیسمی، کم کاری تیروئید و … .

نحوه تشخیص اختلالات یادگیری

معلمان اولین کسانی هستند که متوجه این‌گونه دانش‌آموزان می‌شوند و پس از این‌که روش‌های گوناگون یاددهی و یادگیری را اجرا می‌کنند ولی درباره چنین کودکانی به موفقیت چشمگیری نمی‌رسند، باید آن‌ها را به مراکز توان بخشی برای حل مشکل هدایت کنند. البته به‌خصوص این روزها، گاهی والدین با مقایسه ویژگی‌های کودک خود با دیگر کودکان متوجه تفاوت فرزندشان می‌شوند اما نباید چنین برچسبی را بدون تشخیص اصولی به فرزندشان بزنند. مراحل ارزیابی و تشخیص مشکلات‌ یادگیری باید حتما توسط متخصص انجام شود و این فرایند در مراکز آموزشی عبارتند از:

1 -پیشینه‌کاوی و مصاحبه| که عموما شامل تهیه تاریخچه کلی از زندگی فرد است که به کمک مصاحبه با والدین، معلمان و خود کودک انجام می‌شود.

2- مشاهدات بالینی| مشاهده‌گر هنگام مراحل ارزیابی، اطلاعاتی را از خصوصیات و ویژگی‌های رفتاری کودک به دست می‌آورد که او را در امر تشخیص یاری می‌دهد.

3- آزمون‌های رسمی| انجام آزمون‌های هوش، بینایی، شنوایی، پیشرفت تحصیلی و رشدی و برتری طرفی.

برنامه‌ریزی برای درمان به جای نگرانی

بنابراین اگر احساس می کنید که فرزندتان دچار چنین اختلالاتی است به جای نگران‌شدن، بعد از انجام مراحل آموزشی و توان بخشی توسط مشاور یا روان شناس متخصص در حوزه اختلال‌یادگیری، به انجام مجدد آزمون‌ها بپردازید تا مطمئن شوید که ضعف‌های دانش‌آموز رفع شده است.