سهم ناچیز تعاون در اشتغال کشور

گزارش: مریم محرمی

پس از انقلاب اسلامی بخش تعاون با توجه به نگاه های ارزشی حاکم بر انقلاب، اهمیت خاصی در نگاه تدوین کنندگان قانون اساسی یافت به طوری که در اصل 44 قانون اساسی که به اصل اقتصادی قانون اساسی شهرت دارد بخش تعاون به عنوان یکی از 3 بخش اصلی اقتصاد ایران شناخته شد. اما پس از روی کار آمدن دولت نهم با شعار تغییر نگرش در حوزه های مختلف از جمله حوزه اقتصادی، سعی در توجه بیشتر به بخش تعاون شد.

با این حال، این بخش از اقتصاد کشور در رقابت با بخش خصوصی و دولتی و خصولتی، نتوانسته است به اهداف خود (از قبیل سهم 25 درصدی از کل اقتصاد کشور در برنامه پنجم توسعه) دست پیدا کند. آخرین آمارهای مرکز آمار ایران نیز نشان می دهد که در سال های اخیز تعداد تعاونی های فعال کشور در کل، و نیز در همه رسته های فعال غیر از حمل و نقل، کاهش داشته است. در این سال، تعداد تعاونی های فعال با کاهش 3700 واحدی، به حدود 67 هزار واحد رسیده است.

تعاونی های پررنگ

آمارهای وزارت تعاون نشان می دهد که بخش تعاون در سال گذشته، در مجموع با مشارکت بیش از 90 هزار نفر و تجمیع سرمایه ای حدود 71 میلیارد تومان، توانسته است برای بیش از 65 هزار نفر شغل ایجاد کند. در این میان تعاونی هایی که بیشترین اشتغال زایی را داشته اند مربوط به رسته های کشاورزی، صنعت و مستغلات، اجاره و فعالیت های کسب و کار بوده اند. نمودار فوق، سهم عمده ترین رسته هایی را که بخش تعاون در آن ها اشتغال زایی کرده است، نشان می دهد.

ابهام در آمارهای تعاون

سامانه ملی رصد اشتغال کشور که زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعالیت می کند، اعلام کرد: در پنج ماه نخست امسال ۳۴۱ هزار و ۶۳۳ شغل در کشور ایجاد شده است. با این حال اعلام این آمار دو اشکال اساسی شامل ابهامات روش محاسبه وزارت کار و غفلت از آمار بیکار شدگان، دارد.

سامانه ملی رصد اشتغال کشور با هدف کسب اطلاعات دقیق از ورودی و خروجی‌های بازار کار و میزان اشتغال ایجادی، راه اندازی شده است. این سامانه هم اکنون بر سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار دارد و بر اساس آن، کلیه دستگاه های اجرایی باید آمار و اطلاعات مربوط به اشتغال حوزه خود و شاغلان را در سطح استانی و شهرستانی در سامانه وارد کنند تا ضمن در دسترس بودن اطلاعات، اعتبارسنجی به روز و بهره برداری از نتایج آمارگیری در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست گذاری‌ها صورت گیرد.

معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار با اشاره به گزارش سامانه ملی رصد اشتغال، می‌گوید: از شهریور سال گذشته تا پایان مرداد امسال، جمعا ۹۷۵ هزار و ۶۳۳ شغل در کشور ایجاد شده است.

وی با استناد به آمارگیری دقیق سامانه ملی رصد اشتغال می‌افزاید: با آمار قابل اتکای همه دستگاه ها از ابتدای شهریور تا پایان اسفند۱۴۰۰، یعنی هفت ماه آغاز به کار دولت ۶۳۴ هزار شغل در کشور به وجود آمده است. آن طور که معاون اشتغال وزیر کار گفته، بر اساس عملکرد پنج ماهه از ابتدای فروردین تا پایان مرداد امسال ۳۴۱ هزار و ۶۳۳ شغل در کشور ایجاد شده است.

با این حال ارائه این آمار با اشکالاتی مواجه است. اول، برخلاف گزارش های مرکز آمار که تعریف شاغل و نحوه محاسبه آن و چگونگی جمع آوری اطلاعات را شفاف ارائه می کند، مبنای محاسبه تعداد شاغلان در این سامانه مشخص نیست و معلوم نیست در صورت ارائه اطلاعات ناقص از سوی دستگاه ها، چگونه می توان این آمارها را راستی آزمایی کرد. دوم، آمار وزارت کار صرفا تعداد شاغلان جدید را نشان می دهد و این واقعیت را که ممکن است بخشی از اشتغال موجود از دست برود، مورد توجه قرار نمی دهد. بنابراین به نظر می رسد اتکا به گزارش های مرکز آمار از نرخ بیکاری و تعداد شاغلان و بیکاران، برای رصد بازار کار دقیق تر باشد.