آینده کشاورزی در اردبیل با محصولات کم‌آب‌بر و اقتصادی

نویسنده: محمد بهرامی

اعتبارنوین: با تشدید بحران کم‌آبی و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی، استان اردبیل نیز مانند سایر مناطق کشور با چالش‌های جدی در حوزه کشاورزی و منابع آب مواجه شده است. در چنین شرایطی، اصلاح الگوی کشت و حذف محصولات آب‌بر از مهم‌ترین اقدامات راهبردی به شمار می‌رود. تمرکز بر کشت محصولات کم‌مصرف، مقاوم به خشکی و با ارزش اقتصادی بالا، می‌تواند مسیر دستیابی به کشاورزی پایدار را هموار کند.

اهمیت الگوی کشت در مدیریت منابع آبی

اجرای الگوی کشت علمی، نه‌تنها راهکاری برای افزایش بهره‌وری از منابع محدود آبی است، بلکه به عنوان رکن اصلی در تأمین امنیت غذایی، حفظ محیط‌زیست و توسعه اقتصادی مناطق کشاورزی شناخته می‌شود. در استان اردبیل نیز با توجه به اقلیم خاص منطقه، اجرای الگوهای مناسب فصلی، به‌ویژه در مناطق پرپتانسیل مانند پارس‌آباد، سرعین و نیر، ضروری‌تر از هر زمان دیگری است.

پارس‌آباد؛ الگویی موفق در اجرای الگوی کشت

شهرستان پارس‌آباد که رتبه نخست کشوری در تولید برخی محصولات باغی و زراعی را دارد، با بهره‌برداری بهینه از منابع آبی رودخانه ارس، توانسته است الگوی کشت پاییزه، بهاره و تابستانی را به‌طور مؤثر اجرا کند. به گفته مسئولان محلی، سهمیه آبی ۱.۲ میلیارد مترمکعبی این منطقه به درستی مدیریت شده و امکان کشت در سه فصل سال را فراهم آورده است.

در خصوص محصولاتی مانند هندوانه نیز، با وجود ادعاهایی درباره مصرف زیاد آب، مطالعات نشان می‌دهد مصرف آب آن تفاوتی با سایر محصولات ندارد؛ با این حال، به دلیل اولویت‌بندی تولید محصولات راهبردی نظیر گندم و پنبه، توصیه به کاهش سطح زیر کشت هندوانه صورت گرفته است.

سرعین؛ تمرکز بر محصولات مقاوم و کم‌آب‌بر

در شهرستان سردسیر سرعین، به دلیل محدودیت منابع آب و دوره رشد کوتاه گیاهان، کشاورزی عمدتاً به سمت کشت محصولاتی مانند گندم، جو، عدس، و گیاهان دارویی هدایت شده است. کشاورزان در این منطقه با درک دقیق شرایط اقلیمی، از کشت محصولات پرمصرف مانند خربزه، هندوانه یا صیفی‌جات تابستانی خودداری کرده‌اند.

تغییرات اقلیمی و کاهش تولید محصولات کلیدی

در سال‌های اخیر، خشکسالی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی باعث شده تولید محصولاتی مانند سیب‌زمینی و یونجه در مناطق مختلف اردبیل به‌شدت کاهش یابد. در برخی روستاها، برداشت سیب‌زمینی تا ۵۰ درصد کمتر از سال‌های گذشته بوده است. پایین‌رفتن سطح آب چاه‌ها و خشک‌شدن چشمه‌ها کشاورزان را مجبور به کاهش سطح زیر کشت کرده و هزینه تولید را افزایش داده است.

توقف توسعه در سایر بخش‌های کشاورزی

افزایش دمای هوا، کاهش بارندگی و کمبود منابع آب، توسعه باغات، زراعت و حتی شیلات را در بسیاری از نقاط اردبیل مختل کرده است. برخی از مراکز شیلات تعطیل شده و پروژه‌های توسعه‌ای در حوزه دامپروری و زراعت نیز متوقف مانده‌اند. این وضعیت، ضرورت تدوین راهکارهای علمی و اجرای سیاست‌های حمایتی را بیش‌ازپیش برجسته کرده است.