برزند از توابع بخش انگوت شهرستان گرمی در ۱۰ کیلومتری جاده گرمی – اردبیل واقع شده است.
روستای قلعه برزند بخش انگوت در حاشیه جاده جدید گرمی اردبیل به لحاظ سابقه تاریخی، وجود مقبره امام زاده، احداث کمپ ها و اماکن اقامتی و قرار گرفتن در مسیر بزرگراه قفقاز از مناطق گردشگری گرمی مغان محسوب می شود.
روستای قلعه برزند و روستاهای همجوار آن، باقی مانده شهر بزرگ و تاریخی برزند هستند که در تاریخ تا سده هفتم هجری قمری، از آن به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و آباد آذربایجان یاد شده است و توسط حمله مغولان به کلی نابود شده و از آن بنام شهر سوخته یاد می شود.
ویرانههای این شهر قدیمی یعنی شهر برزند در روستای قلعه برزند که در ۱۲کیلومتری شهر گرمی قرار دارد، پا برجاست.
به تازگی آثاری از دوران مس سنگ، مفرغ، ساسانی، اوایل اسلام، سلجوقی تا قاجار در این روستا شناسایی شده و بررسی های باستان شناسی نشان می دهد که برزند دارای سه گورستان در دوران اسلامی بوده است.
قدمت برزند
به گزارش دیدشهر؛ نخستین بار از برزند در وقایع سال ۱۲۲ق نام برده شده است.
در این سال خزرها بر نواحی جنوبی قفقاز و آذربایجان تاختند، اما در برزند با سپاهیان حَرَشی، سردار عرب روبهرو شدند و پس از پیکاری سخت شکست خوردند و گریختند. نام آن از قرن دوم و سوم در قیام بابک خرم دین در کتابها آمده است.
در اوایل سده ۳ق با آغاز جنبش بابک خرمدین، این منطقه از جمله برزند، دستخوش ناآرامی شد و پس از آنکه بابک لشکریان خلیفه معتصم را بارها شکست داد، در ۲۲۰ق افشین برای سرکوب او به آذربایجان رفت و در برزند اردو زد و به بازسازی استحکامات آنجا پرداخت.
به نوشته ابن خرداذبه، افشین در جنگ با بابک، برزند را مستحکم، و به لشکرگاه خود تبدیل کرد؛ بدین صورت که در فاصله دو فرسنگی برزند به سوی بذ، در سادراسب، یک خندق و با فاصله دو فرسنگ از آن در زهرکَش خندقی دیگر، و سپس در دو فرسنگی زهرکش، در دوالرود (یا روذالروذ) سومین خندق را حفر کرد تا از شبیخون سپاهیان بابک در امان باشد. از خندق سوم افشین تا البذ یک فرسنگ بیشتر فاصله نبود.
بابک سرانجام در ۲۲۲ق شکست خورد و اسیر شد و او را در دهم شوال همان سال به برزند، نزد افشین بردند و وی چند ماه همانجا زندانی بود.
برزند در قرن چهارم:
در قرن چهارم، مَقْدسی، برزند را شهری کوچک به شمار آورده و آن را بازار ارمنستان و بارکدهای مفید و پاکیزه در کوره آذربایجان دانسته است.
از مطالب مقدسی چنین بر میآید که در قرن چهارم برزند از لحاظ تجاری مهم بوده و با ارمنستان و دیگر سرزمینها پیوندهای بازرگانی داشته است نویسنده حدود العالم نیز در قرن چهارم از محصولات برزند به جامه قَطیفه آن اشاره میکند.
مؤلف حدود العالم یک سده و نیم پس از این وقایع، برزند را شهری خرم و آبادان، با آبهای روان و کشت بسیار یاد کرده، ظاهراً پیش از حمله مغول برزند اعتبار خود را از دست داده بود، زیرا یاقوت آن را شهری پراهمیت ندانسته است.
برزند در قرن هشتم:
حمدالله مستوفی در سده ۸ق از برزند با عنوان ناحیهای مخروبه یاد میکند که تنها دهی از آن برجا مانده است. او می نویسد: برزند به اندازه دهی معمور و حاصلش غله و هوایش به گرمی مایل است.
به نوشته ابوبکر قطبی اَهَری جانی بیگ از سلاطین ازبک در ۷۵۸ در جنگ با ملک اشرف چوپانی از طریق برزند وارد مشکین شد.
این منطقه دارای آب و هوای گرم است و آب این روستا عمدتاً از چاهها و چشمهها از جمله چشمه ” برزندچای ” تأمین میگردد.
کشاورزی و دامداری و همچنین فرش بافی از جمله مشاغل مردمان این منطقه میباشد.
روستای برزند از جاذبه های گرمی، که مربوط به سدههای اولیه دورانهای تاریخی پس از اسلام ( سدههای متاخر دورانهای تاریخی پس از اسلام ) است، در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۰۵۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مناطق گردشگری روستای برزند:
امامزاده محمدبن محمد حنفیه